Μήνας: Ιούλιος 2020

Ο Φομά Κοζίν γεννήθηκε στην Κατερινόβκα της σημερινής Ουκρανίας, στην περιοχή Μαρίνσκυ της λεκάνης του Ντονμπάς.

Είναι γνωστό ότι το Δεκέμβρη του 1918 διοικούσε ένα απόσπασμα του Κόκκινου στρατού με αναρχικές αναφορές. Πιθανότατα πήρε μέρος στην επιδρομή ανταρτών ανθρακωρύχων, υπό τη διοίκηση του Ιβάν Γκρηγκόριεβιτς Τσάπλιν το Νοέμβρη του 1918 στην περιοχή Μπαχμούτ, ενάντια στο σύνταγμα του Χετμάνου* Σκοροπάντσκυ.

Στις αρχές του 1919 βρέθηκε να διοικεί ένα απόσπασμα πολυβολητών του 13ου Συντάγματος του Κόκκινου στρατού, όπου σύντομα πήρε προαγωγή κι έγινε διοικητής ταξιαρχίας. Ωστόσο απέρριψε τα σχέδια του Τρότσκυ για τη δημιουργία ενός τακτικού στρατού καθώς επίσης και το μαχητικό κομμουνισμό του Λένιν. Στις 20 Ιούνη του 1919 αυτομόλησε απ’το απόσπασμά του για να ενταχθεί στους Μαχνοβίτες.

Οι μπολσεβίκοι έστειλαν ξωπίσω του ένα ειδικό απόσπασμα καταδίωξης στις 27 Ιούνη, διοικούμενο από τον Μεντβέντεφ και τον κομισάριο Αντόνωφ. Στην προσπάθειά τους να συλλάβουν τον Κοζίν, αιχμαλωτίστηκαν και εκτελέστηκαν από ενόπλους.

Η ένταξη του Κοζίν στους Μαχνοβίτες αποτέλεσε σημαντικό πλεονέκτημα για τους δεύτερους, καθώς ήταν ένας καταρτισμένος αντάρτης διοικητής και γνώστης τακτικών μάχης. Έπαιξε ρόλο-κλειδί στη συντριβή του Λευκού στρατηγού Ντένικιν κατά τη μάχη της Περεγκόνοβκα, το φθινόπωρο του 1919. Η μάχη έλαβε χώρα έξω από το χωριό Περεγκόνοβκα στις 27 Σεπτέμβρη, ώρα 2π.μ.

Ο Κοζίν με περίπου 100 τατσάνκες (ιππήλατες άμαξες εξοπλισμένες με πολυβόλα) από κοινού με άλλες Μαχνοβίτικες μονάδες, νίκησε μια δύναμη 20.000 ανδρών, καταφέρνοντάς τους βαριές απώλειες. Συγκεκριμένα τη λεγόμενη “Μεραρχία των Ντόπιων”, αποτελούμενη από Τσετσένους, η οποία συνολικά υπέστη σοβαρές απώλειες. Αργότερα η δύναμη του Κοζίν έφτασε τη “Μεραρχία των Ντόπιων” κοντά στο Αικατερινόβσκ. Δυο συντάγματά τους εξολοθρεύτηκαν εντελώς από τα πολυβόλα ενώ μια επίθεση με σπαθιά τους αποτελείωσε. Οι δυνάμεις του Κοζίν έχασαν μόνο 40 μαχητές. Ακολούθησε άλλη μια Μαχνοβική επίθεση στα Τσετσενικά συντάγματα κοντά στο Αικατερίνοσλαβ, μετά από την οποία η “Μεραρχία των Ντόπιων” έπαψε να υφίσταται.

Στις 12 Απρίλη του 1920 ο Κοζίν έστησε μια μονάδα αυτοάμυνας στη γενέτειρά του το Μαρίνσκυ, αποτελούμενη από 100 καβαλάρηδες και 30 τατσάνκες. Στις 15 Μαίου ενώθηκε με το κύριο στρατιωτικό σώμα των Μαχνοβιτών για μια επιδρομή στα βόρεια της περιοχής του Ντόνετσκ.

Επιστρέφοντας από την επιδρομή αυτή, ο Κοζίν επιτέθηκε στους Μπολσεβίκους και, αμέσως μετά -αφού οι Μαχνοβίτες συμμάχησαν ξανά μαζί τους, επιτέθηκε στις δυνάμεις του βαρώνου Βράνγκελ παίζοντας καθοριστικό ρόλο στη συντριβή τους. Ο Κοζίν κινήθηκε μαζί με άλλους Μαχνοβίτες στην Κριμαία όπου νίκησαν τα συντάγματα που διοικούσε ο Μπαρμπόβιτς, καταστρέφοντάς τα εντελώς. Το γεγονός αυτό επέτρεψε στον Κόκκινο στρατό να επιταχύνει την προέλασή του, μετατρέποντας τη συντεταγμένη υποχώρηση του Βράνγκελ σε συντριβή.

Όταν οι Μπολσεβίκοι κήρυξαν ξανά παράνομους τους Μαχνοβίτες, ο Κοζίν διέλυσε το απόσπασμά του και δραστηριοποιήθηκε συνωμοτικά στην περιοχή της γενέτειράς του. Ήδη από τις 15 Φλεβάρη όμως, μονάδες της Τσεκά τον καταδίωκαν στη γειτονιά του. Ένα μήνα μετά ο Κοζίν σχημάτισε ένα απόσπασμα αποτελούμενο από 120 καβαλάρηδες και 12 πολυβόλα, πέρασε μέσα από την περιοχή του Γκρισίνσκυ και κατέλαβε εύκολα το χωριό Μπογκογιαβλεσκόυ. Παρόλα αυτά, αναγκάστηκε να φύγει με την 7η Μεραρχία Ιππικού του Κόκκινου στρατού να τον καταδιώκει στενά.

Στην Στύλα οι μονάδες του Κοζίν κατέστρεψαν τις τοπικές αρχές και εκτέλεσαν το στρατιωτικό κομισάριο και 12 αστυνομικούς. Ο Κοζίν κινήθηκε προς το Ταγκανρόγκ προκειμένου να ενωθεί με τους εκεί αντάρτες. Αμέσως μετά όμως ο Κοζίν άλλαξε τα σχέδιά του και κινήθηκε για να καταλάβει το Σταρομπέσεβο. Εκεί, το 6ο Εργατικό σύνταγμα που διοικούσε ο Γκολοντάεφ και είχε αποστολή να καταστρέψει τα αποσπάσματα των Μαχνοβιτών, υπέστη βαριά ήττα και εκδιώχθηκε προς την περιοχή Μαρίνσκυ. Τότε ο Κοζίν χώρισε το απόσπασμά του στα δυο. Ένα τμήμα 80 καβαλάρηδων πήγε στο Ποκροβσκόυ ενώ ο Κοζίν με 200 καβαλάρηδες και 7 πολυβόλα κινήθηκε προς την Γκαλιτσινόβκα.

Μετά απ’αυτά ο Κοζίν εγκατέλειψε την περιοχή του Ντόνετσκ για να επιστρέψει αργά το Μάρτη πραγματοποιώντας επιδρομές. Νωρίς τον Απρίλη ο Κοζίν ενώθηκε με τις Μαχνοβικές μονάδες του Φεντόρ Στσους και Σαβόνωφ. Στις 8 Απρίλη καθηλώθηκαν από ένα σύνταγμα της Τσεκά και ηττήθηκαν σε μια καταστροφική μάχη. Έχασαν 21 αντάρτες ενώ 2 σημαίες κατασχέθηκαν από τους άνδρες της Τσεκά. Μια μαύρη, με το σύνθημα της 24ης Ομάδας Μαχνοβιτών Ανταρτών της Μαριούπολης “Ελευθερία ή Θάνατος!” και μια κόκκινη που έγραφε “Ζήτω ο Κόκκινος Στρατός – Υπερασπιστής της Κοινωνικής Επανάστασης”. Οι ηττημένοι Μαχνοβίτες κατέφυγαν στις πλημμυρισμένες από τον ποταμό Δνείπερο περιοχές.

Σύντομα ο Κοζίν επέστρεψε στο Ντονμπάς μοιράζοντας φυλλάδια που καλούσαν σε συνέδριο των Σοβιέτ. Ηττήθηκε ξανά στη Νοβοαλεξαντρόβκα και σε αντίποινα επιτέθηκε στον 7ο λόχο του 76ου συντάγματος.

Σε συνεργασία με άλλους Μαχνοβίτες διοικητές, συμπεριλαμβανομένου του Στσους και Κυριλένκο, ο Κοζίν δημιούργησε μια δύναμη αποτελούμενη από 600 καβαλάρηδες και 100 τατσάνκες, που πραγματοποιούσε επιδρομές στην περιοχή του Τσέρνιγκοβ και μετά στην Πολτάβα.

Υπάρχουν δυο εκδοχές σχετικά με το θάνατό του. Η μια, σύμφωνα με το Βίκτορα Μπιελάς, λέει ότι τραυματίστηκε σοβαρά στην ουροδόχο κύστη τον Ιούλη του 1921. Νοσηλεύτηκε με ψεύτικα στοιχεία τον Αύγουστο στο νοσοκομείο του Ταγκανρόγκ, όπου και άφησε την τελευταία του πνοή πάνω στο χειρουργικό τραπέζι. Η άλλη εκδοχή λέει πως τραυματίστηκε στη μάχη τον Ιούνη του 1921 και αυτοκτόνησε για να μη συλληφθεί.

*Χετμάνος (Hetman): Τίτλος ευγενείας της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που απέδιδαν σε στρατιωτικούς διοικητές. Βαρώνος.

Μετάφραση από το ιστολόγιο “Machnovchina” του άρθρου του Nick Heath (https://libcom.org/history/kozhin-foma-18-1921)

Πηγές:
Άρθρα του Alexander Matyushin και Andrey Kozelkov:

http://newskif.su/2018/5148/
http://разом.укр/index.php?title=Кожин_Фом

Έχοντας απομακρυνθεί 15 βέρστια, συναντήσαμε στρατιωτικούς, οι οποίοι συνοδεύονταν από έφιππη φρουρά. Σταμάτα! Ποιος είσαι; Από που έρχεσαι; ρωτήσαμε εμείς. Ποιος διοικεί το απόσπασμα; ακούστηκε σε απάντηση. Είμαι ο λοχαγός Μαζούχιν, Διοικητής της Βάρτα της περιοχής του Αλεξάντροφσκ.”Ρώτησα ποιο απόσπασμα είστε!”, φώναξε όρθιος με προστακτικό τόνο, ο Μαζούχιν. Όμως, αντί για απάντηση άκουσε ένα ξερό “Ψηλά τα χέρια!”. Τον γδύσαμε τελείως, μαζί και τον γραμματέα του, για παρέα. Τον αμαξά, τον βαρτοβίτη και τους τέσσερις έφιππους, απλά τους αφοπλίσαμε.

“Και αυτό τι γράμμα είναι;”, ρώτησε ο Μαχνό τον Μαζούχιν, δείχνοντάς του ένα φάκελο. Εκείνος δεν απαντούσε, μόνο σήκωνε τους ώμους του και παρακαλούσε να του χαρίσουμε τη ζωή του. Αλλά πού!… Ο Ερμοκράτιεφ τον βασάνισε για τη σφαγή του Μιχάιλοβο – Λουκάσεβο. Έπειτα έδεσε στην κοιλιά του χειροβομβίδα και τον ανατίναξε, ενώ τον γραμματέα του τον τουφέκισε.

Ο φάκελος περιείχε πρόσκληση του μεγαλογαιοκτήμονα Μιργκορότσκι, για την ονομαστική του εορτή. Αν και ήταν πάνω από τις δυνατότητές μας, αποφασίσαμε να πάμε. Ο Μαχνό φόρεσε τη στολή του Μαζούχιν, ενώ ο Στσους τα ρούχα του γραμματέα. Τα γαλόνια έλαμπαν επάνω τους… Στην οικία του Μιργκορότσκι, η δεξίωση ήταν σε πλήρη εξέλιξη. Από το παράθυρο έφταναν τραγούδια μεθυσμένων.

Ο Μαχνό, ο Στσους και ο Λεπετσένκο πέρασαν το κατώφλι και ανακοίνωσαν στον οικοδεσπότη ότι ήρθαν με τον Μαζούχιν, ο οποίος καθυστέρησε λίγο στον δρόμο. Ο Μαχνό συστήθηκε ως βοηθός του Μαζούχιν, ο Στσους ως διοικητής εκκαθαριστικού αποσπάσματος. Ο οικοδεσπότης ενθουσιάστηκε… Όταν οι μαχνοβίτες μπήκαν στην αίθουσα, οι καλεσμένοι που βρίσκονταν σε κατάσταση μέθης, φώναξαν: “Ζήτω στους Ρώσους αξιωματικούς!”.

Οι δικοί μας κάθισαν δίπλα στον στρατηγό εν αποστρατεία, στο μακρύ δρύινο τραπέζι. Στο ίδιο τραπέζι κάθονταν ο οικοδεσπότης, τρεις Αυστριακοί αξιωματικοί, ένας αντισυνταγματάρχης, δυο γείτονες γαιοκτήμονες, κυρίες και δεσποινίδες. Μόλις ο οικοδεσπότης σήκωσε το ποτήρι του, οι καλεσμένοι τον μιμήθηκαν.

Στην υγεία του οικοδεσπότη, των αξιωματικών, στην αναγέννηση της Μεγάλης Ρωσίας, και σε σας, κύριοι γαιοκτήμονες!… , άρχισε την πρόποση ο στρατηγός εν αποστρατεία. Να σας βοηθήσει ο Θεός να ελευθερώσετε τη Χριστιανική Εκκλησία από τους αντίχριστους μπολσεβίκους!

-Να σας βοηθήσει να συλλάβετε τον συμμορίτη Μαχνό! , είπε ένας από τους καλεσμένους.
Ο Μαχνό έπιασε τη βόμβα στην τσέπη του.
-Τιμώρησέ τον αγία…
Ο Μαχνό σηκώθηκε έξαλλος.
Ο στρατηγός κοκάλωσε, τα ποτήρια έπεσαν από τα χέρια των έντρομων καλεσμένων. “Εγώ είμαι ο Μαχνό… μπουρζουάδες!” φώναξε ο Νέστορ, σήκωσε τη βόμβα και την πέταξε αναμμένη στο κρυστάλλινο βάζο. Τα φώτα έσβησαν. Έγινε εκκωφαντική έκρηξη, πίσω της άλλες δυο.

Εμείς καθόμασταν στα παράθυρα και περιμέναμε αν κάποιος από αυτούς θα τρέξει. Αλλά δεν βγήκε κανείς. Όταν φωτίσαμε την αίθουσα, στα μάτια μας παρουσιάστηκε η εξής εικόνα: Ο συνταγματάρχης πνιγόταν στο αίμα του, ανέπνεε με δυσκολία. Ο οικοδεσπότης, χωρίς χέρι, σφάδαζε με σπασμούς, οι υπόλοιποι δεν έδιναν κανένα σημάδι ζωής. Τα λάφυρά μας ήταν πέντε περίστροφα, δεκαπέντε τουφέκια, πολλές σφαίρες, καμιά δεκαριά άλογα και σέλες. Τα παιδιά άνοιξαν αμέσως τις αποθήκες, βρήκαν ποτά και μεζέδες. Αφού τσιμπήσαμε λίγο και πήραμε τα περισσότερο αναγκαία, βάλαμε φωτιά στο αρχοντικό. Τι όμορφα που καιγόταν…

Πηγή: “Οι δρόμοι του Νέστορα Μαχνό” Β.&Α. Μπιελάς

 

Οι 9 ζωές του Νέστορα Μαχνό είναι μια σειρά 12 επεισοδίων που γυρίστηκε στην Ουκρανία το 2005 και προβλήθηκε από τη ρώσικη κρατική τηλεόραση 2 χρόνια αργότερα. Στο μεταξύ η σειρά κυκλοφόρησε σε πειρατικά DVD που μοσχοπουλήθηκαν στη Ρωσία ενώ ταυτόχρονα διαφημίστηκε έντονα. Τα παραπάνω είχαν σαν αποτέλεσμα να κινήσει το ενδιαφέρον του κόσμου, στη Ρωσία (και όχι μόνο), για τη φιγούρα του αναρχικού επαναστάτη.

Η σειρά, παρόλο που διαφημίστηκε σαν ιστορική παραγωγή, δεν απευθύνεται σε ιστορικούς ή πολιτικοποιημένους ανθρώπους αλλά στον κόσμο που συνήθως παρακολουθεί τηλεοπτικά σήριαλ. Αφενός οι παραγωγοί στόχευαν στην εμπορική επιτυχία, αφετέρου το εμφανές “σπρώξιμο”, η εύνοια που απολάμβανε από την κρατική τηλεόραση και γενικότερα τον Ρώσικο κρατικό μηχανισμό, ίσως έκρυβαν ορισμένες επιπλέον πολιτικές σκοπιμότητες που κάθε άλλο παρά ενδιαφέρονταν για τη διάδοση της αναρχικής θεώρησης και πρακτικής.

Πιθανόν κάποιοι κύκλοι του Ρωσικού κράτους να διέβλεπαν την μετέπειτα άνοδο του (υποκινούμενου από ευρωπαϊκά κέντρα) εθνικισμού στην Ουκρανία -κόντρα στα γεωπολιτικά συμφέροντα της Μόσχας- και να ήθελαν με τη σειρά -σαν κομμάτι μιας γενικότερης προπαγάνδας- να αποτρέψουν τους Ουκρανούς. Ίσως για κάποιο άλλο λόγο που μας διαφεύγει.

Το γεγονός ότι δεν απευθύνεται σε αναρχικούς και γενικότερα πολιτικοποιημένους ανθρώπους δεν είναι απαραίτητα αρνητικό. Σαν τέτοια μπορεί να απευθυνθεί στον καθένα αν διαδοθεί, ενώ θα μπορούσε ακόμα να προβάλλεται σε πολιτικές εκδηλώσεις και να δημιουργήσει ερωτηματικά για περαιτέρω διερεύνηση. Στόχος σε κάθε περίπτωση να γίνονται περισσότερες σκέψεις και συζητήσεις για την αναρχία και τις πρακτικές της, από αναρχικούς και μη (κυρίως από μη-).

Παρά την κριτική θεώρηση οι αναρχικοί είναι βέβαιο ότι θα συγκινηθούν κάπου, μόνο και μόνο με την ανάμνηση της Μαχνοβτσίνα. Της πρώτης απόπειρας πρακτικής εφαρμογής της αναρχικής πρότασης. Δε θα πρέπει ωστόσο να εκλαμβάνεται σαν ιστορικό ντοκουμέντο, όπως ισχυρίζεται η παραγωγή.

Ενδεικτικά, η δολοφονία της πρώτης συζύγου του Μαχνό με το παιδί του από τους συντρόφους του, που δεσπόζει στη σειρά μέχρι το τέλος, και δεν έχει ακουστεί ποτέ στην πραγματικότητα ούτε σαν φήμη. Το επινόησαν οι παραγωγοί της σειράς, πιθανότατα για λόγους περαιτέρω δραματικότητας. Τα ίδια ισχύουν και για το Ντανιλέφσκι (ιστορικά ανύπαρκτο πρόσωπο), τη σεξιστική επίθεση του Φεοντόρ Στσους στη Μαρία Νικηφόροβα, την εκτέλεση του Παβέλ Ντυμπένκο* (Γκλύμπα) από τους Μαχνοβίτες και άλλα.

Οι τακτικές μάχης, η δομή του στρατού, οι αναφορές στον οπλισμό και τα προβλήματα ανεφοδιασμού της Μαχνοβτσίνα παρουσιάζονται με σχετική ακρίβεια, παραλείποντας ωστόσο τη μάχη της Περεγκόνοβκα, όπου οι Μαχνοβίτες συνέτριψαν το στρατό των Λευκών και για πολλούς έκρινε την έκβαση του εμφυλίου.

Οι αναρχικές διαδικασίες, συνέδρια και συνελεύσεις, παρουσιάζονται είτε σαν φάρσες είτε σαν φιλικές οινοποσίες. Ο Μαχνό εμφανίζεται να αναπαράγει πατριαρχικά στερεότυπα, ενδεχομένως προερχόμενα από τα χαρακτηριστικά Κοζάκου που ήθελε να συμπεριλάβει η παραγωγή στο ρόλο του. Οι επιρροές της κοζάκικης παράδοσης στη Μαχνοβτσίνα ήταν καθοριστικές, αλλά στο ρόλο ενός αναρχικού επαναστάτη δε θάπρεπε να αποδίδονται τέτοια χαρακτηριστικά χωρίς να έχουν τεκμηριωθεί ιστορικά.

Άλλες ατυχείς σκηνές, όπως ο “τσαμπουκάς” του Μαχνό με μια λεοπάρδαλη σε κλουβί ζωολογικού κήπου -προφανώς για να καταδείξει τον άγριο χαρακτήρα του- μας δείχνουν μάλλον την απόσταση που χωρίζει την παραγωγή της σειράς με το ευρύτερο αναρχικό αξιακό πλαίσιο, παρά κάποιες σκοτεινές πτυχές που πιθανότατα υπήρχαν στο χαρακτήρα του Μαχνό.

Ο αναρχικός Μιχαήλ Τσόβμα, μελετητής της Μαχνοβτσίνα, έχει δημοσιεύσει μια πολύ ενδιαφέρουσα κριτική για τη σειρά σε συνολικό επίπεδο.

Παρακολουθήστε τη σειρά

Η μετάφραση/συγχρονισμός των υπότιτλων της σειράς έγινε από το ιστολόγιο makhnovchina.noblogs.org με σκοπό τη διάδοση του αναρχικού λόγου στο ελληνόφωνο κοινό. Σε καμιά περίπτωση δεν αποκομίζει το ιστολόγιο και ο συντάκτης του οικονομικό ή άλλο προσωπικό όφελος από τη μικρή ή μεγάλη επισκεψιμότητα**.

*Ο Παβέλ Εφήμοβιτς Ντυμπένκο (Γκλύμπα) καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε το 1938 από το καθεστώς Στάλιν, γεγονός που αναφέρεται στο τέλος της σειράς.

**Οι διαφημίσεις που εμφανίζονται στα βίντεο δρομολογούνται από την εταιρία που τα φιλοξενεί και δε σχετίζονται με το ιστολόγιο. Τυχόν προτροπές για αποδοχή ενημερώσεων, υποχρεωτική παρακολούθηση διαφημιστικών κλιπ κ.α. επίσης δεν έχουν σχέση με το ιστολόγιο, το οποίο όπου ήταν εφικτό χρησιμοποίησε κινηματικές υποδομές και λογισμικό ανοιχτού κώδικα με τρόπο που να συνάδει πολιτικά με το περιεχόμενό του. Για την προβολή των βίντεο (που φιλοξενούνται σε μη-κινηματικές υποδομές), συνιστούμε στους αναγνώστες μας να παίρνουν τα μέτρα προστασίας της ασφάλειας και ιδιωτικότητας που παίρνουν γενικότερα κατά την πλοήγησή τους σε ιστοσελίδες κερδοσκοπικής πολιτικής.